‘มหาศิวะราตรี’ — อาจจะยังไม่คุ้นหูกันสำหรับคนที่ไม่ได้นับถือบูชา พระศิวะ เทพแห่งการทำลายล้างในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ที่บางครั้งก็ถูกเรียกว่า พระอิศวร และหลายๆ คนก็คงยังไม่รู้ว่ากัญชาถูกใช้เป็นเครื่องสักการะในพิธีมหาศิวะราตรี แถมมันยังเป็น 1 ใน 5 พืชศักดิ์สิทธิ์ที่ระบุไว้ในคัมภีร์พระเวทอีกด้วย! ว่าแต่พระศิวะกับกัญชามีความเกี่ยวข้องกันยังไงล่ะ? ไปอ่านกันเลย
กัญชาในศาสนาฮินดู
คงต้องเริ่มกันด้วยการพูดถึงความเชื่อเกี่ยวกับกัญชาในศาสนาฮินดูเสียก่อน ในคติฮินดู ตำนานกล่าวไว้ว่าต้นกัญชาเกิดจากการกวนเกษียรสมุทร หรือก็คือสถานที่ประทับของพระนารายณ์ ซึ่งการกวนนั้นทำให้พญานาคราชคายพิษออกมา ด้วยความที่กลัวว่าพิษเหล่านั้นจะทำให้สิ่งมีชีวิตทั้งหลายบนโลกตกอยู่ในอันตราย พระศิวะจึงกลืนพิษนั้นลงท้อง แน่นอนว่าเมื่อโดนพิษแล้วก็ต้องมีอาการกันบ้าง พระศิวะที่รู้สึกแสบตรงพระศอ (คอ) ก็คว้าเอามังสา (เนื้อ) จากพระวรกาย (ร่างกาย) มาเนรมิตสมุนไพรเพื่อรักษาตนเอง และสมุนไพรที่ว่าก็คือกัญชา หรือที่ในตำนานเรียกว่า “ภังค์/อังกาจ” นั่นเอง ในเมื่อรักษาพระศิวะจากพิษของพญานาคราชได้ มันก็ถูกขนานนามว่าเป็น “หญ้าศักดิ์สิทธิ์” หรือ “อาหารของพระเจ้า”
มีอีกตำนานหนึ่งที่เล่ากันว่า พระศิวะได้ทะเลาะกับครอบครัวแล้วหนีออกไปเดินเล่นในสวน ไม่นานก็เผลอหลับใต้ต้นกัญชา พอตื่นขึ้นมาก็เด็ดใบของมันกินแก้หิว หลังจากนั้นจึงติดใจรสชาติของกัญชาที่ให้ความสดชื่นแบบเล่นเอาตาสว่าง นั่นคงเป็นเหตุผลที่ทำให้เครื่องดื่มอย่างโยเกิร์ตหรือมิลค์เชคขึ้นชื่อของอินเดีย (Bhang Lassi) มีส่วนผสมของกัญชา ซึ่งโด่งดังมากในหมู่นักท่องเที่ยว
พิธีมหาศิวะราตรี และหญ้าศักดิ์สิทธิ์
กัญชาถูกมองว่าเป็นโอสถพระศิวะในความเชื่อของศาสนาฮินดูมาตั้งแต่โบราณ โดยทุกปีจะมีพิธีที่ชื่อว่า “มหาศิวะราตรี” แปลว่า “ค่ำคืนที่ยิ่งใหญ่ของพระศิวะ” มีหลากหลายตำนานที่กล่าวถึงความเป็นมาของพิธีนี้ แต่ที่พูดถึงกันมากที่สุดก็คือ มันเป็นคืนที่พระศิวะแสดงการเต้นรำแห่งสวรรค์ การสร้างสรรค์ การอนุรักษ์ และการทำลายล้าง หรืออีกตำนานหนึ่งก็คือ เป็นคืนสมรสระหว่างพระศิวะกับ พระแม่อุมาเทวี ที่พวกเราคุ้นเคยกันในชื่อ “เจ้าแม่กาลี” เทพีแห่งความรักและโชคลาภ
พิธีนี้จะจัดขึ้นปีละครั้งในช่วงปลายฤดูหนาว (กุมภาพันธ์-มีนาคม) เหล่านักบวชและนักแสวงบุญจะมารวมตัวกันเพื่อสูบกัญชาแบบมาราธอนอย่างต่อเนื่อง 1 วัน 1 คืน เป็นการถวายแก่พระศิวะที่พวกเขาเคารพบูชา นอกจากนี้ยังเชื่อกันว่าสูบแล้วจะเข้าใกล้ท่านมากขึ้นด้วยนะ เรียกได้ว่า high ไปถึงยอดเขาไกรลาสเลยทีเดียว
ตามกฎหมายของประเทศอินเดียแล้ว กัญชานั้นสามารถวางขายได้อย่างถูกต้องในบางรัฐ และยังมีการยกเว้นให้สูบกัญชาได้หากใช้ในพิธีทางศาสนา นอกจากจะมีการสูบกัญชากันจนควันคลุ้งในหมู่นักบวชและนักแสวงบุญแล้ว ในปัจจุบันยังมีโชว์ต่างๆ ให้ผู้ที่มาร่วมงานเทศกาลได้ชม เช่น ระบำไฟ กายกรรม และดนตรีพื้นเมือง นับว่าเป็นหนึ่งในเทศกาลที่จัดกันอย่างยิ่งใหญ่งานหนึ่งในอินเดีย
ในไทยเองก็มีการจัดพิธีนี้ขึ้น ทั้งในจังหวัดเชียงใหม่และขอนแก่น เมื่อเดือนมีนาคม 2565 ที่ผ่านมา ภายใต้ชื่องาน “มหาศิวะราตรี 65 ธรรมา ชีวา ชีวิต” ซึ่งไฮไลต์ก็คือการชูเรื่องโอสถพระศิวะ (กัญชา) และศิลปะแห่งการใช้ชีวิต ถึงจะไม่ยิ่งใหญ่เท่าที่อินเดีย แต่ก็ยังทำให้ผู้คนต่างศาสนามาร่วมกันเรียนรู้หนทางสู่สันติสุข โดยไม่จำเป็นว่าต้องเป็นชาวฮินดูถึงจะร่วมงานได้ พิธีมหาศิวะราตรีในไทยกับอินเดียต่างกันตรงที่ว่า ที่ไทยไม่มีนักบวชนักบุญมาสูบกัญชาภายในงาน แต่เป็นการเสวนาวิชาการ ให้ทุกคนได้รับความรู้เกี่ยวกับประโยชน์ของกัญชาในด้านของพืชสมุนไพร และยังมีการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นเกี่ยวกับสังคมโลกในแต่ละมุมมองอีกด้วย
บทบาทของกัญชาต่อชาวฮินดู
ศาสนามีอิทธิพลกับชีวิตของพวกเราอย่างเห็นได้ชัด อย่างชาวพุทธบางคนก็ตักบาตรตอนเช้า สวดมนต์ก่อนนอน มีบ้างที่ทำบุญทำทานตามโอกาส ชาวฮินดูที่นับถือพระศิวะเองก็ไม่ต่างกัน กัญชาขึ้นชื่อว่าเป็นของชอบของท่านขนาดนี้แล้ว ไม่แปลกใจเลยที่พืชสีเขียวชนิดนี้จะมีบทบาทสำคัญในสังคมของชาวฮินดู โดยเฉพาะกลุ่มที่อาศัยในอินเดีย
ตัวอย่างเช่น ในพิธีแต่งงานของชาวอินเดียศาสนาฮินดู (Varmala) พ่อของเจ้าบ่าวและเจ้าสาวจะต้องนำใบกัญชามาที่พิธีและแขวนมันไว้เหนือศีรษะของทั้งคู่ เพื่อป้องกันคู่รักข้าวใหม่ปลามันจากวิญญาณชั่วร้าย และในพิธีนั้น เจ้าบ่าวเจ้าสาวจะต้องแลกเปลี่ยนพวงมาลัย เพื่อแสดงถึงการยอมรับซึ่งกันและกัน มีบ้างบางครั้งที่พวงมาลัยจะร้อยด้วยใบหรือดอกกัญชา พวงดอกไม้สีหวานๆ แซมสีเขียวของกัญชา
โอสถชนิดนี้เคยรักษาพระศิวะได้อย่างไร ก็ใช้รักษาผู้คนได้อย่างนั้น ในประเทศอินเดีย มีบ้างที่ยาซึ่งสกัดจากกัญชาจะถูกใช้เพื่อช่วยในเรื่องของการขับสารพิษจากร่างกาย รักษาอาการท้องอืด ไข้ทรพิษ โรคหนองใน ฯลฯ และยังมีการใช้กัญชาแทนอาหารเสริมสุขภาพ เพราะกัญชามีฤทธิ์กระตุ้นความอยากอาหารและความจำ ในแง่ของสุขภาพจิต บางคนก็สูบกัญชาเพื่อให้ใจสงบลง เป็นวิธีที่ใช้กันตั้งแต่ช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ในกลุ่มทหารอินเดีย จนถึงยุคปัจจุบัน
อีกหนึ่งความเชื่อทางศาสนาฮินดูก็คือการใช้กัญชาในการฝึกสมาธิ หรือ การทำภักติโยคะ (Bhakti Yoga) เพื่อแสดงถึงความจงรักภักดีที่มีต่อพระผู้เป็นเจ้า ว่ากันว่านิยมในหมู่นักบวชผู้บูชาพระศิวะ และเชื่อกันว่าการใช้กัญชาก่อนเล่นโยคะจะทำให้ผ่อนคลายและมีสมาธิมากขึ้นด้วยนะ วิธีนี้เริ่มจะเป็นที่รู้จักในประเทศที่กัญชาถูกกฎหมาย อย่างสหรัฐอเมริกาและแคนาดา ไม่ใช่แค่ในอินเดียหรือเนปาลที่เต็มไปด้วยชาวฮินดู
ถือว่ากัญชาเป็นพืชที่มีความสำคัญไม่น้อยเลย ในแง่ของความเชื่อและศาสนา โดยเฉพาะกับศาสนาฮินดู จะมีไหมนะ วันที่เราจะได้ใช้กัญชาในพิธีมงคลบ้าง? แค่คิดก็สนุกแล้ว
ติดตามและอัปเดตเรื่องราวใหม่ๆ จากพวกเราได้ที่ Exotic Quixotic
อ้างอิง
The Indian Express: https://indianexpress.com/article/world/mahashivratri-one-million-devotees-at-nepals-pashupatinath-temple-4542188/
PPTV HD: https://story.pptvhd36.com/@incredible_journey/596ee2114a10e
Today Highlight News: http://www.todayhighlightnews.com/2022/03/blog-post_42.html?m=1
Sakshi Zion: http://sakshizion.com/?p=1421
Cannabis Deals: https://www.cannabisdeals.co.uk/cannabis-lassi-or-bhang-lassi-recipe-a-tasty-and-nutritious-treat
Hmong: https://hmong.in.th/wiki/Maha_Shivaratiri
Cannabis Culture: https://www.cannabisculture.com/content/2019/12/09/the-ganja-culture-of-india
